« Jam tio ke en la socio oni ekokupiĝis pri la historio, parolas pri ĝia certa etapo: kiel diris Erwin Reisner, la historia konscio venas kune kun zorgiĝo pri ĝia proksima subiro. »
Ĉu vere povas esti, ke tiom da nenomeblaj afliktoj malaperintus lasinte neniom d spuro tiel, kiel polvo aŭ fumo? Ĉu ne estas homoj naskitaj por retrovi la spuron de la estingiĝintaj malgajoj, ke ili povu doni al ili esprimon, kaj elaĉeti la senfinan amarecon de tiom d sennomaj ekzistadoj?
Kiu scias, kiom da malkovroj atendas nin, pri kiu ni entute ne eĉ konceptas, egale kiel pri la kompaso, la pulvo, aŭ la silko, antaŭ ties eltrovo ? Tiuj neatenditaj malkovoroj entute sufiĉis por transformi la mondon, ĝis tia grado, ke neniu imperio, neniu opiniantaro, neniu fatopotenca stelo, ŝajnas esti rezultiginta al la homaj aferoj per pli granda efiko, kaj oni povas diri pli granda sorĉinfluo, ol tiu, kiun elmontris tiuj meĥanikaj elpensaĵoj.
« …min foje mirigas indiferenteco de multaj gejunuloj rilate historion de regiono, en kiu ili loĝas kaj laboras. Foje oni komencas interparoli kaj subite trovas, ke viaj kunparolantoj komencas la tempokalkuladon ekde tiu momento, kiam ili mem ĉi tien venis. Ĉio alia ilin ne interesas. Tio estas malbone. Malestimo al pasinteco propras al provizoruloj. Mi ĉiam klopodis laŭeble pli ekscii pri tiuj lokoj, kien sendis min la sorto. »
« …меня иногда поражает равнодушие многих молодых людей к истории того края, в котором они живут и работают. Начинаешь порой говорить и вдруг обнаруживаешь, что твои собеседники ведут «летоисчисление» с того момента, как они сами сюда приехали. Все остальное их не интересует. Это плохо. Неуважение к прошлому свойственно временщикам. Я всегда старался как можно больше узнать о тех местах, куда забрасывала меня судьба.[1]»