Versajla traktato estis unu el diversaj packontraktoj subskribita en 1919 kiel sekvo de la pariza packonferenco, kiu oficiale finigis la unuan mondmiliton.
« Sed Hitlero neniam atingus tiun ĉi celon, se la Versajla traktato ne likvidus la germananarmeon. Malpermeso de la konskripcio forprenis de la germanoj ilian plej gravan fermitan amason. La manovroj, ekde nun malpermesitaj, la marŝado, ricevado kaj transdonado de la ordonoj — ĉio ĉi transformiĝis je io, kion nun nececis kontraŭ iu ajn prezo revenigi. La malpermeso de la konskripcio estis la naskiĝo de nacional-socialismo. Ĉia fermita amaso, perforte likvidita, transiras je la malferma, al kiu ĝi donas ĉiujn siajn specifajn atributojn. Anstataŭ la armeo aperis la partio kaj por ĝi ene de la nacio ne ekzistis la limoj. Ĉiu germano — viro aŭ virino, infano aŭ maljunulo, soldato aŭ civilulo — povas iĝi nacional-socialisto; ne gravas, ĉu li estis soldato; se ne, tio estas pli bone por li: li ricevas aliron al aferoj, al kiuj antaŭe oni ne lasus lin. »
« [pri Germanio post la Versajla traktato] Malpermeso de la armeo estis kiel malpermeso de la religio. La kredo de la patroj estis ofendita, restarigi ĝin estas sankta devo de ĉiu viro. Sur tiun ĉi vundon falis la vorto “Versajlo” ĉiufoje kiam ĝi estis prononcata; danke al ĝi la vundo restis freŝa, sangofluis kaj ne resaniĝis. »
« Puna paco ostaĝigas la tutan internacian ordon, ĉar ĝi postulas de la venkintoj, elĉerpitaj per militaj malfacilaĵoj, deteni landon, kiu sopiregas subfosi la reguligadon. Ĉiu lando, konsideranta sin ofendita, estas certa ke ĝi povos preskaŭ aŭtomate kalkuli pri subteno de malkontenta venkita flanko. Tio iĝos malbeno de la Versajla traktato. »
« Kaj nur en la post-Versajla periodo Francio venis al klara kompreno de tio, ke malvenko farita al ĝi de Germanio en 1871, ne estis devio de la normo. Sola vojo por Francio konservi povekvilibron kun Germanio povus esti divido de Germanio je konsistigantaj ĝin ŝtatoj, eble per restarigo de la Germana konfederacio de la 19-a jarcento. »
« [pri la intermilita periodo] Garantioj daŭris nelonge. Rifuzo de la [usona] senato ratifiki la Versajlan traktaton faris ilin neaktualaj; kaj Britio uzis tiun pretekston por ankaŭ liberiĝi de siaj sindevigoj. Rezigno de Francio de siaj antaŭaj postuloj evidentiĝis ĉiama dum garantioj estis mallongdaŭraj. »
« …la Versajla traktato estis nomita tiel, ĉar ĝi estis subskribita en la Spegula halo de la Versajla palaco. Le elekto de la loko mem ŝajne aludis al nenecesa humiligo. Antaŭ 50 jaroj Otto von Bismarck sentakte elektis tiun ĉi lokon por proklami unuigon de Germanio. Nun la venkintoj respondis per ofendo al la ofendo. »
« [pri la Versajla traktato] Landoj-aliancanoj fine venis al la tiel nomata “mandata principo”, kiu estis same originala kaj hipokrita. La germanajkolonioj, same kiel la eksaj teroj de la Otomana imperio en Proksima Oriento, estis donitaj al diversaj venkintoj laŭ “mandato” sub observado de la Ligo de Nacioj por rapidigo de ilia sendependiĝo. Kion konkrete tio signifis neniam estis definite kaj rezulte de tio haveblo de mandato tute ne rapidigis sendependiĝon de tiuj teritorioj kompare al situacio en la aliaj kolonioj. »
« [pri la Versajla traktato] Tio kio aperis rezulte de ĝi estis fragila kompromiso inter usonautopiismo kaj eŭropaparanojo – tro limigita per diversaj klaŭzoj por efektivigi revojn de la unua, tro spekulativa por forigi timojn estigitajn de la lasta. »
« [pri la Versajla traktato] Baldaŭ iĝis tute klare, ke de la praktika vidpunkto principo de memdetermino ne povas esti aplikita iugrade klare kaj ĝuste, kiel tion planis “Dek kvar punktoj”, speciale en la ŝtatoj-sukcedintoj de la Aŭstro-Hungaria imperio… Post la fino de tiu ĉi procezo, realigita cele al memdetermino, sub eksterlanda regado loĝis preskaŭ sama nombro de homoj kiel en la tempo de la Aŭstro-Hungara imperio. »
« [pri la intermilita periodo] Pollando mem estis tro malforta por preni sur sin rolon de Rusio [je detenado de Germanio]. La Versajla traktato fakte stimulis Rusion kaj Germanion dividi Pollandon, ĝuste kion ili faris post 20 jaroj. »
« La Versajla solvo estis mortnaskita, ĉar valoroj kiujn ĝi proklamis kontraŭis stimulojn necesajn por subteni ĝin: plejparto de ŝtatoj, necesaj por garantii defendon de la interkonsento, konsideris ĝin pli aŭ malpli maljusta. »
« Pasis ne pli ol kvin jaroj kaj ambaŭ potencoj, venkitaj dum la milito unuiĝis en Rapallo. Kreskanta kunlaboro inter Germanio kaj Sovetunio iĝis decida bato kontraŭ la Versajla sistemo, kion ne tuj povis kompreni demokratioj, kiuj estis tro demoralizitaj tiumomente. »
« En 1924 stabo de la brita terarmeo venis al la sama konkludo [kiel Ferdinand Foch], kiam ĝi prognozis ke Germanio denove ekmilitos kontraŭ Britio pro la samaj problemoj, kiuj simple “estos ripetiĝo de situacioj, engaĝintaj nin en la lastan militon”. Malpermesoj truditaj de la Versajla traktato, kiel asertis stabaj militistoj, prokrastos rearmadon de Germanio maksimume por naŭ monatoj kaj ĉesos efiki tuj post kiam Germanio eksentos sin sufiĉe politike forta por forĵeti katenojn de la Versajlo – la ĝenerala stabo klarvide donis por tio proksimume 10 jarojn. Agante unisone kun analizo de francoj, la brita ĝenerala stabo ankaŭ antaŭdiris ke Francio estos sendefenda se tiutempe ĝi ne faros union kun “unuarangaj potencoj”. »
« Finfine postula pozicio de la venkinto dum intertraktoj ĉiam malkreskas kun tempopaso. Kio ne estis ricevita dum la ŝoko de malvenko, estos oble pli malfacile ricevebla poste – leciono, kiun Usono devis lerni rilate Irakon fine de la Golfa milito en 1991. Ne pli frue ol en 1921 – do nur du jarojn post la subskribo de la Versajla traktato – estis difinita sumo de reparacioj. Ĝi estis absurde alta: 132 miliardoj da oraj markoj (proksimume 40 miliardoj da usonaj dolaroj, kio en nuntempaj prezoj estus proksimume 323 miliardoj da dolaroj), do la sumo kiu neeviteble sekvigus germanajn pagojn ĝis la fino de la jarcento. Sufiĉe prognozeble Germanio anoncis sian bankroton; eĉ se la internacia financa sistemo sukcesus aranĝi tiom grandan ĝiron de bankaj aktivoj, neniu germana demokratiaregistaro restus reganta se ĝi akceptus tion. »
« [pri interproksimiĝo de Germanio kaj Sovetunio dum la intermilita periodo] …okcidentaj aliancanoj kreis kondiĉojn por ĝi, subiginte al ostrakismo la plej grandajn kontinentajn potencojn per kreado de zono de malfortaj ŝtatoj malamikaj unu al alia, kaj per dispartigo de Germanio kaj Sovetunio. Ĉio ĉi kreis maksimumon de instigaj motivoj por Germanio kaj Sovetunio por superi ideologianmalamikecon kaj kunlabori pri detruado de la Versajlo. »
« [pri la Versajla traktato] Al Hitlero kaj Stalin, kiuj ne havis ŝarĝon de pasinteco kaj estis instigataj de strebo al la potenco, restis nenio krom forblovi tiun ludkartan dometon, kreitan de plenaj je bonaj intencoj, pacemaj kaj fakte timemaj ŝtataj agantoj de la intermilita periodo. »
« La Lokarno, kiu estis laŭdata en 1925 kiel transiranta sojlon al eterna paco, efektive signifis komencon de la fino de la internacia ordo starigita de la Versajlo. »
« Ĉar por la Versajla ordo ne ekzistis geopolitika bazo, ŝtataj agantoj faris personajn rilatojn rimedo por ĝia subtenado – la paŝo tute nekonata al iliaj antaŭuloj… Ekde tiam tendenco al personigo de oficialaj rilatoj nur kreskis. »
« Dum la tempo de krizoj francoj preferis la firman kaj severan Raymond Poincaré, kiu insistis je strikta plenumo de la postuloj de la Versajla traktato. Kiam krizoj iĝis tro dolorigaj – kiel dum la okupado de Ruhr-regiono – denove aperadis Aristide Briand. Problemo je tiu konstanta pelmelo konsistis en tio, ke Francio perdis kapablon efektivigi politikon, realigatan de ĉiu el tiuj kontraŭaj figuroj ĝis logika fino: Francio jam ne estis sufiĉe forta por efektivigi politikon de Poincaré, sed la franca publika opinio donis al Briand malmulte da eblecoj rilate proponon de Germanio pri atingo de ĉiama paco. »
« Eksterlande Hitlero akiris plej grandan sukceson kiam la mondoopiniis ke li persekutas normalajn, limigitajn celojn. Ĉiuj liaj plej grandaj triumfoj okazis dum la unuaj kvin jaroj de la regado, en 1933-1938, kaj estis bazitaj sur konjektoj de liaj viktimoj ke lia celo estas konformigi la Versajlan sistemon al la principoj kiujn ĝi mem deklaris. Sed tuj post kiam Hitlero ĉesis ŝajnigi ke li korektas faritajn maljustaĵojn, fido al li malaperis. »
« La ordo, estiĝinta el la Vestfala paco, daŭris 150 jarojn; internacia sistemo kreita de la Viena kongreso daŭris 100 jarojn; internacia ordo propra al la Malvarma milito finiĝis post 40 jaroj. (La Versajla reguligado neniam funkciis kiel sistemo, akceptebla por grandaj potencoj, kaj estis io apenaŭ pli granda ol nura armistico inter la du mondmilitoj). »
«Indigno kontraŭ la Versajla traktato havis la ĉefan bazon en la malsupraj tavoloj de la meza klaso; ĉe tio naciismaj pasioj estis raciigo, transforminta senton de socia neplenvaloreco je la sento de neplenvaloreco nacia. »
Versajla traktato en Vikipedio
Versajla traktato en Komunejo
