Miĥail Gorbaĉov

Medaglia del Premio Nobel

Nobel-premiito

Pri paco (1990)

Miĥail Sergejeviĉ GORBAĈOV (ruse: Михаил Сергеевич Горбачёв, foje erare nomata Gorbaĉev en la okcidentaj amas-komunikiloj; naskiĝis la 2-an de marto 1931 — mortis la 30-an de aŭgusto 2022) estas sovetia politikisto, lasta ŝtatestro de Sovetunio.

Citaĵoj

	« Mi kredas je la kosmo. Ni ĉiuj estas ligitaj al la kosmo. Rigardu la sunon. Se ne estas suno, tiam ni ne povas ekzisti. Do la naturo estas mia dio. Por mi, naturo estas sankta. Arboj estas miaj temploj kaj arbaroj estas miaj katedraloj. » — Miĥail Gorbaĉov

Pri sekureco en Eŭropo kaj dialogo inter Rusio kaj NATO

« La disfalo de Sovetunio malfortigis Rusion. Detruante la Union, oni promesis: post unu kaj duono aŭ du jaroj estos forta, prospera Rusio. Anstataŭe ni ricevis la kolapson de la ekonomio, kaoson. Ĉu eblas kalkuli je egalaj rilatoj kun Usono kaj Okcidento en tia situacio? Ĉi tio estas la unua afero. La dua, kaj ne malpli grava afero, estas la triumfa humoro en Okcidento, precipe en Usono. Ili ebriiĝis de sia aroganteco, memfido. Ili deklaris sian venkon en la Malvarma Milito. Sed ni ja kune eltiris la mondon el konfrontiĝo, el la nuklea vetkuro. Tamen la „gajnintoj“ decidis konstrui novan imperion. Tio sekvigis la ideon pri vastigo de NATO. Komence, la rusiaj instancoj reagis al tio tre malvigle, kaj poste decidis „kulpigi Gorbaĉov-on“. Ili ne elpensis ion pli inteligentan. Kaj la Pariza Ĉarto, la ideoj pri kolektiva sekureco, la kreado de Sekureca Konsilio por Eŭropo, kiuj estis serioze diskutitaj en 1991, estis forgesitaj. Tamen mi kredas, ke ne estas tro malfrue por reveni al ĉi tiuj ideoj. Mi ne scias, ĉu tio okazas nun, post la interparoloj inter la prezidentoj de Rusio kaj Usono, sed ia procezo komenciĝis. Mi subtenas ĉi tion, mi esperas, ke estos rezulto. Tia, ke ĉiuj eŭropaj landoj sentos sin sekuraj. »   « Распад СССР ослабил Россию. Те, кто разваливал Союз, обещали: через полтора-два года будет сильная, процветающая Россия. А получили коллапс экономики, хаос. Как в таком положении рассчитывать на равноправные отношения с США, с Западом? Это первое. Второе, и не менее важное, это триумфаторские настроения на Западе, особенно в США. Им ударило в голову высокомерие, самоуверенность. Объявили победу в холодной войне. А ведь мы вместе вытаскивали мир из конфронтации, из ядерной гонки. Нет, «победители» решили строить новую империю. Отсюда пошла идея расширения НАТО. Российское руководство сначала на это очень вяло реагировало, а потом решило «валить вину на Горбачева». Ничего умнее не придумали. А Парижскую Хартию, идеи коллективной безопасности, создания Совета Безопасности для Европы, которые серьезно обсуждались в 1991 году, предали забвению. И все-таки я считаю, что вернуться к этим идеям еще не поздно. Не знаю, происходит ли это сейчас, после переговоров президентов России и США, но какой-то процесс начался. Я это поддерживаю, надеюсь, что будет результат. Такой, чтобы все европейские страны чувствовали себя в безопасности. » — Miĥail Gorbaĉov, [Responde al demando de agentejo RIA Novosti, 2021]

Pri la aŭtoro

Zbigniew Brzeziński

	« [pri Miĥail Gorbaĉov post lia enposteniĝo] Ne indas tro atente rigardi la kostumon, kiel li tenas sin, kiel li mansvingas al okcidentaj ĵurnalistoj aŭ tion ke lia edzino portas mansakon Gucci. Necesas rigardi kiujn vidpunktojn li subtenas kaj kia estis lia kariero. » — Zbigniew Brzeziński

	« [pri la disfalo de Sovetunio] Jelcin unue telefonis al George H. W. Bush, poste li telefonis al Gorbaĉov kaj diris al li ke li jam interparolis kun Bush. Kaj Gorbaĉov tre ekkoleris: "Ĉu vi unue interparolis kun Bush, ne kun mi?" » — Zbigniew Brzeziński, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

« Post kiam li perdis la potencon en Rusio ni renkontiĝis en diversaj konferencoj tra la mondo […] Sekvan tagon en sia parolado li diris: "Interparolu kun la ĉeestanta ĉi tie Zbigniew Brzeziński, li revas pri la tempo de la malnova bona Malvarma milito, kiu tiom plaĉis al li". Post la fino de la aranĝo mi venis al li, metis la manon sur lian ŝultron kaj demandis: "Miĥail, kial vi diris tion pri mi? Al mia parolado tio havis neniun rilaton". Li respondis: "Zbig, ili pagis al ni kaj atendis ke ni diskutos". [Charles Gati: "Ĉu oni vere pagis multe al vi?" Brzeziński: "Ne, sed al li evidente ŝajnis ke jes". » — Zbigniew Brzeziński, En konversacio kun Charles Gati // Zbig: La strategio kaj politiko de Zbigniew Brzeziński [2013]

	« Gorbaĉov jam diris al la hungaraj partiaj gvidantoj — kiuj baldaŭ transdonis al mi liajn vortojn — ke ĉio farita post 1928 estis eraro. » — Zbigniew Brzeziński, dum renkontiĝo kun sovetia estraro en Moskvo [aŭtuno 1989]

Boris Jelcin

« Mi persone bedaŭras, ke Gorbaĉov ne partoprenas en mitingoj. Por li tio estus ege utile. Por li, alkutimiĝinta al konversacio kun speciale preparitaj, selektitaj, per busoj alportitaj homoj, ŝajnigantaj laboristajn amasojn, sperto de mitingoj en Luĵniki estus tre valora leciono. Eble finfine tio okazos […] »   « Мне лично жаль, что Горбачев не принимает участия в митингах. Для него это было бы более чем полезно. Ему, привыкшему к разговору со специально подготовленными, отобранными, доставленными на автобусах людьми, изображающими трудящиеся массы, опыт лужниковских митингов стал бы очень ценным уроком. Может быть, в конце концов это и произойдет […] » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« [pri sia laboro kiel la unua sekretario de la Moskva Urba Partia Komitato] Kiam poste oni kritikis min ke mi kruele traktis la unuajn sekretariojn, elpostenigante ilin amase, mi analizis tiun ĉi situacion kaj trovis ke dum mia regado estis ŝanĝitaj 60% de la unuaj sekretarioj de distriktaj partiaj komitatoj. Kaj dum regado de Miĥail Sergejeviĉ Gorbaĉov — 66% de la unuaj sekretarioj de provincaj partiaj komitatoj. Do mi kaj kamarado Gorbaĉov povus tiurilate diskuti, kiu el ni ekscesis rilate la personaron. »   « Когда впоследствии меня критиковали за то, что я жестоко отнесся к первым секретарям, снимая их с постов направо и налево, я проанализировал эту ситуацию, и выяснилось, что при мне сменилось 60 процентов первых секретарей районных комитетов партии. А при Михаиле Сергеевиче Горбачеве — 66 процентов первых секретарей обкомов партии. Так что мы с товарищем Горбачевым могли бы в этом отношении поспорить, кто из нас перегнул палку в вопросе кадров. » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« Tiel okazis ke elektado de Gorbaĉov kiel ĝenerala sekretario en marto 1985 en plenkunveno de CK transformiĝis je aro de onidiroj. Unu el la mitoj diras ke kvar membroj de Politburoo, proponinte Gorbaĉovon, decidis la sorton de la lando. Ligaĉov rekte diris tion dum la 19-a partia konferenco, per kio li, laŭ mia opinio, simple ofendis Gorbaĉovon, kaj ankaŭ ĉiujn kiuj partoprenis en la elektado de la ĝenerala sekretario. »   « Так получилось, что избрание Горбачева Генеральным секретарем в марте 1985 года на Пленуме ЦК обросло различными слухами. Один из мифов гласит, что четыре члена Политбюро, выдвинув Горбачева, решили судьбу страны. Лигачев это сказал прямым текстом на XIX партконференции, чем просто оскорбил, по-моему, самого Горбачева, да и всех, кто принимал участие в выборах Генерального секретаря. » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« Gorbaĉov ĉiam pli admiradis sin mem, sian parolon — paroli ronde li ŝatas kaj scias, videblis ke la potenco kaptas lin, li perdas senton de realo, en li vivas iluzio, ke perestrojko efektive vaste kaj profunde evoluas, ke ĝi rapide konkeras teritoriojn kaj amasojn. Sed en la vivo ĉio estis alie. »   « Горбачев все больше любовался собой, своей речью — округло говорить он любит и умеет, было видно, что власть его захватывает, он теряет чувство реальности, в нем живет иллюзия, что перестройка действительно широко и глубоко развивается, что она быстро захватывает территории и массы. А в жизни все было не так. » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« Eble mi diros diskuteblan opinion, sed mi opinias ke perestrojko ne haltus, eĉ malgraŭ ĉiuj taktikaj eraroj kiuj estis faritaj, se Gorbaĉov persone povus superi sin rilate specialajn privilegiojn. Se li mem rezignus je tute ne necesaj, sed kutimaj kaj agrablaj privilegioj. Se li ne komencus konstrui por si domon sur Lenin-montoj, novan vilaon apud Foroso. Kaj poste patose diri dum la kongreso de la popolaj deputitoj ke li tute ne havas personan vilaon. Kiom hipokrite tio sonis, ĉu li mem ne komprenis tion? »   « Может быть, я выскажу небесспорное мнение, но думаю, перестройка не застопорилась бы даже при всех тех ошибках в тактике, которые были совершены, если бы Горбачев лично смог переломить себя в вопросах спецблаг. Если бы сам отказался от совершенно ненужных, но привычных и приятных привилегий. Если бы не стал строить для себя дом на Ленинских горах, новую дачу под Москвой, перестраивать еще одну дачу в Пицунде, а затем возводить новую суперсовременную под Форосом. И в конце концов с пафосом говорить на съезде народных депутатов, что у него вообще нет личной дачи. Как же лицемерно это звучало, неужели он сам этого не понимал? » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« Li ŝatas vivi bele, lukse, komforte. Al li helpas tiurilate lia edzino. Ŝi bedaŭrinde ne rimarkas kiom atente kaj kritike spuras ŝin milionoj da sovetiaj homoj, speciale virinoj. Ŝi deziras esti videbla, ludi rimarkindan rolon en la vivo de la lando. Plej verŝajne en sata, riĉa, kontenta socio tio estus perceptata normale kaj nature, sed nur ne ĉe ni, almenaŭ ne nun. Tio ankaŭ estas eraro de Gorbaĉov, li ne sentas reagon de la homoj. »   « Он любит жить красиво, роскошно, комфортно. Ему помогает в этом отношении его супруга. Она, к сожалению, не замечает, как внимательно и придирчиво следят за ней миллионы советских людей, особенно женщины. Ей хочется быть на виду, играть заметную роль в жизни страны. Наверняка в сытом, богатом, довольном обществе это было бы воспринято нормально и естественно, но только не у нас, по крайней мере, не сейчас. Это тоже ошибка Горбачева, он не чувствует реакции людей. » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« Liaj renkontiĝoj kun laboristoj estas nura maskerado: kelkaj homoj staras, konversacias kun Gorbaĉov kaj ĉirkaŭe staras ĉeno da gardistoj. Kaj homojn tiujn, kontrolitajn, ŝajnigantajn la popolon, oni alportadis en specialaj busoj […] Kaj ĉiam tio estas monologo. Oni ion diras al li kaj kion, li ne aŭdas, nek deziras aŭdi, li parolas ion sian […] »   « Его встречи с трудящимися — маскарад, да и только: несколько человек стоят, разговаривают с Горбачевым, а вокруг целая цепь охраны. А людей этих, проверенных, изображающих народ, на специальных автобусах подвозили […] И всегда это — монолог. Ему что-то говорят, а что, он не слышит и слышать не хочет, говорит что-то свое […] » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« Vivi kiel vivas la tuta civilizita mondo estas tre dezirinde. Kaj pro tio mi neniam komprenos Gorbaĉovon, kiu kiel mi jam skribis, en kongreso fiere diris ke li ne havas personan vilaon. Kio estas fierinda ĉi tie, kio ĝojiga? Estas malbone ke li ne havas. Devas ĝenerala sekretario havi personan vilaon, konstruitan je mono gajnita per persona laboro, same kiel havi ĝin laboristo, verkisto, inĝeniero, instruisto […] Sed persona-ŝtata estas por li preferinda. »   « Вообще, жить, как живет весь цивилизованный мир, очень хочется. И поэтому никогда не пойму Горбачева, который, я уже писал об этом, на съезде гордо произнес, что у него нет личной дачи. Чем здесь гордиться, чему радоваться? Плохо, что нет. Должна быть у Генерального секретаря личная дача, построенная на деньги, заработанные личным трудом, как у рабочего, писателя, инженера, учителя […] Но персонально-государственная — это для него лучше. » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

« En Moskvo cirkulas onidiroj, ke dum la plej proksima plenkunveno estas planata renverso. Oni deziras forigi Gorbaĉovon de la posteno de ĝenerala sekretario de CK KPSU kaj lasi por li estradon de la popolaj deputitoj. Mi ne kredas al tiuj ĉi onidiroj, sed se tio efektive okazos, mi batalos en la plenkunveno por Gorbaĉov. Ĝuste por li — mia eterna oponanto, ŝatanto de duonpaŝoj kaj duonagoj. Tiu taktiko finfine pereigos lin, se li kompreneble ne komprenos tiun ĉi sian ĉefan eraron. Sed nun, almenaŭ ĝis la plej proksima kongreso, dum kiu eble aperos novaj gvidantoj, li estas la sola homo kiu povas deteni la partion de definitiva disfalo. »   « По Москве бродят слухи, что на ближайшем Пленуме намечается переворот. Хотят снять Горбачева с поста Генерального секретаря ЦК КПСС и оставить ему руководство народными депутатами. Я не верю этим слухам, но уж если это действительно произойдет, я буду драться на Пленуме за Горбачева. Именно за него — своего вечного оппонента, любителя полушагов и полумер. Эта тактика его в конце концов и погубит, если, конечно, он не осознает этой своей главной ошибки сам. Но сейчас, по крайней мере до ближайшего съезда, на котором, может быть, появятся новые лидеры, он единственный человек, который может удержать партию от окончательного развала. » — Boris Jelcin, Konfeso pri difinita temo [1990]

Henry Kissinger

	« Nikita Ĥruŝĉov estis antaŭulo de Miĥail Gorbaĉov tiusence ke li ekis procezon de la ŝanĝoj, kies sencon li ne komprenis kaj kies direkton li poste kondamnus. De tiu ĉi vidpunkto oni povus diri ke kolapso de komunismo komenciĝis de Ĥruŝĉov. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

« Kaj Ronald Reagan kaj Miĥail Gorbaĉov kredis je sia fina venko. Tamen ekzistis principa diferenco inter la du tiom neatendeblaj partneroj: Reagan estis komprenanta kiaj fortoj movas lian socion dum Gorbaĉov absolute perdis ligon al sia socio. Ambaŭ gvidantoj alvokis al tio kion ili konsideris la plej bona en siaj sistemoj. Sed se Reagan liberigis spiriton de sia popolo, malferminte kluzojn de iniciato kaj certeco pri si mem, do Gorbaĉov draste akcelis pereon de la sistemo kiun li reprezentis per alvokoj al reformoj, al kiuj ĝi evidentiĝis ne kapabla. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« Tre inteligenta kaj ĝentila, li similis al iom abstraktaj figuroj el rusaj romanoj de la 19-a jarcento – samtempe kosmopolita kaj provincieca, inteligenta kaj tamen iom loza; sagaca, sed sena je kompreno de la esenco de defio staranta antaŭ li. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

« Ĝis la fino de 1991 Miĥail Gorbaĉov estis konsiderata en Vaŝingtono neanstataŭigebla partnero en konstruado de nova monda ordo – ĝis tia grado, ke prezidanto George H. W. Bush elektis la ukrainan parlamenton, kiom ajn neimagebla tio aspektas, kiel konvena loko por nome de sur tiu tribuno laŭdi bonajn flankojn de la sovetia gvidanto kaj deklari pri graveco de konservado de la unueca Sovetunio. Konservado de Gorbaĉov ĉe la potenco transformiĝis je la ĉefa celo de la okcidentaj politikistoj, konvinkitaj ke trakti ĉiun alian estos pli malfacile. Dum stranga, videble kontraŭ-Gorbaĉova puĉo en aŭgusto 1991 ĉiuj gvidantoj de la demokratiaj landoj unuiĝis flanke de "laŭleĝeco" subtene de la komunista konstitucio, enpotenciginta Gorbaĉovon. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

« Kvin monatojn post la fiaskinta komunista puĉo li estis devigita foriri kaj cedi al Boris Jelcin per la proceduro same "kontraŭleĝa" kiel tiu, kaŭzinta indignon de la Okcidento antaŭ kvin monatoj. Ĉi-foje la demokratiaj landoj rapide subtenis Jelcinon, prezentante subtene al siaj agoj fakte la samajn argumentojn, kiujn ili uzis antaŭnelonge rilate Gorbaĉovon. La ignorita de la ekstera mondo, kiu ĵus estis bonveniganta lin, Gorbaĉov eniris restadejon de fiaskintaj ŝtataj agantoj, persekutintaj celojn troviĝantaj ekster limoj de iliaj eblecoj. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« Miĥail Gorbaĉov meritas nek ekzaltitajn admirojn, nek malhonoron, kiuj alterne lin trafis, ĉar li heredis vere komplikan kaj eble nesupereblan aron da problemoj. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« Miĥail Gorbaĉov estis la unua sovetia gvidanto, komplete rifuzinta nocion de klasa lukto kaj proklaminta pacan kunekzistadon kiel la memstaran celon. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

« [pri deklaro de Miĥail Gorbaĉov en 1988] En programa parolado en Unuiĝintaj Nacioj la 7-an de decembro li anoncis samtempan redukton [de sovetiaj armitaj fortoj] je 500 mil homoj kaj 10 mil tankoj, inkluzive duonon de la tankoj kontraŭstarintaj al NATO […] Tamen unuflankaj reduktoj de tia skalo atestas esceptan certecon pri si mem aŭ esceptan malfortecon. En tiu etapo de la evoluo certeco apenaŭ estis propra al Sovetunio. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« La ŝtataj agantoj bezonas bonŝancon same kiel sobran kalkulon. Fortuno ne deziris rideti al Miĥail Gorbaĉov. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« [pri intertraktoj de Miĥail Gorbaĉov kun Ĉinio en 1986] Ĉinaj gvidantoj starigis tri kondiĉojn de plibonigo de la rilatoj: ĉesigo de la vjetnama okupacio de Kamboĝo; foriro de la sovetiaj trupoj el Afganio; kaj retiriĝo de la sovetiaj trupoj de la ĉino-sovetia limo. Tiuj kondiĉoj ne povis esti plenumitaj tuj. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

« Espero de Miĥail Gorbaĉov pri liberlaigo devis neeviteble fiaski. Tuj post kiam la komunista partio estis perdinta sian monolitan karakteron, ĝi iĝis senmoralizita. Liberaligo evidentiĝis nekombinebla kun la komunista regado – komunistoj ne povis transformiĝi je demokratoj sen ĉesi esti la komunistoj. Tiun ekvacion Gorbaĉov neniam komprenis, kvankam komprenis ĝin Boris Jelcin. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« Miĥail Gorbaĉov komenis de konvinko, ke la reformita komunista partio povos movi la sovetian socion al la moderna mondo. Sed li malsukcesis kompreni ke komunismo estas problemo, ne solvo. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

	« Dum la lasta jaro de sia ofico li estis trafita de koŝmaro de homo, kiu vidas proksimiĝantan katastrofon, sed malakapblas preventi ĝin aŭ eviti persone. » — Henry Kissinger, Diplomatio [1994]

« [Povas esti ke en iu momento sovetiaj gvidantoj konkurante] […] sin turnas al politike nematuraj kaj malspertaj amasoj por ekhavi ilian subtenon. Se la lasta estas vera, do la komunista partio devos atendi neprognozeblajn sekvojn: ja ordinaraj partianoj lernis labori nur en kondiĉoj de fera disciplino kaj subiĝo, kaj estas tute senpovaj je arto de atingado de kompromisoj kaj interkonsento […] Se do okazos io rompinta unuecon kaj efikecon de la partio kiel politika ilo, do Sovetia Rusio povos tuj transformiĝi el unu el la plej povaj al unu el plej malfortaj kaj kompatindaj landoj de la mondo. Komento de Henry Kissinger: Neniu el la dokumentoj antaŭvidis tiom ĝuste tion, kio efektive okazos post enposteniĝo de Miĥail Gorbaĉov. » — George F. Kennan, La fontoj de sovetia konduto [Julio 1947]

Aleksej Navalnij

« Mi ne kredas je ĉiuj ĉi paroladoj, ke Putin ĉesis pensi pri la mono, ke li pensas pri io granda, pri restarigo de Sovetunio ktp — ĉio ĉi estas stultaĵoj. Ĉio ĉi okazas sole pro tio, ke Putin deziras resti ĉe la potenco kaj deziras sian potencon cementi. Ĝuste li memoras Gorbaĉovon tre bone kaj li komprenas perfekte, ke iuj ajn politikaj malseverecoj kaj paŝetoj kondukos al tio, ke nenio restos de lia potenco. Pro tio oni malgraŭ ŝajne alta populareco [de Putin] tamen ne allasas [liajn konkurantojn] al balotoj. »   « Я не верю во все эти разговоры, что Путин перестал думать о деньгах, а думает о чем-то великом, о восстановлении Советского Союза и так далее — все это ерунда. Все это происходит исключительно потому, что Путин хочет остаться у власти и хочет свою власть цементировать. Он-то как раз Горбачева помнит очень хорошо, и он понимает отлично, что любые политические поблажки и шажки приведут к тому, что он его власти ничего не останется. Поэтому вроде бы, несмотря на высокие рейтинги, на все равно на выборы не пускают. » — Aleksej Navalnij, [Intervjuo ĉe Eĥo de Moskvo la 15-an de oktobro 2014]

« Vi scias, mi nun aprezas Gorbaĉovon oble pli ol mi aprezis lin tiam […] Sed nun mi rigardas al Gorbaĉov kiel al la homo, kiu havis eblecon neimageble riĉiĝi aŭ iĝi tirano, aŭ iĝi diktatoro kaj en iu ajn kazo havis eblecon uzi en privataj celoj tiujn grandajn eblecojn, kiujn li havis, sed li ne faris tion. Li ja estas mizerulo nun aŭ praktike mizerulo. Li ricevis nenion. »   « Знаете, я сейчас ценю Горбачёва гораздо больше, чем я ценил его тогда […] Но сейчас я смотрю на Горбачёва как на человека, который имел возможность немыслимым образом обогатиться или стать тираном, или стать диктатором и в любом случае имел возможность использовать в личных целях те грандиозные возможности, которые у него были, но не сделал этого. Он же нищий человек сейчас или практически нищий человек. Он не получил ничего. » — Aleksej Navalnij, [Intervjuo ĉe Eĥo de Moskvo, la 15-an de septembro 2013]

	« Sovetunion ja disfaligis ne Gorbaĉov. Sovetunion disfaligis stultulaĉoj el KPSU, omaĝe al kiuj oni nun memortabulojn faraĉas. »   « Советский Союз ведь развалил не Горбачев. Советский Союз развалили придурки из КПСС, которым сейчас мемориальные доски лепят. » — Aleksej Navalnij, [Intervjuo ĉe Republic.ru la 9-an de oktobro 2014]

Boris Nemcov

« [pri si mem en 1985] Neniu politika vivo. Kvankam mi havis interesiĝon pri ĝi. Stabile disidenta percepto de la vivo, skeptika rilato al Gorbaĉov — post lia ukazo pri lukto kontraŭ drinkado kaj alkoholismo mi komprenis, ke li malbone konas siajn proprajn landon kaj homojn. »   « [о себе в 26 лет] Никакой политической жизни. Хотя интерес к ней был. Устойчиво диссидентское восприятие жизни, скептическое отношение к Горбачеву — после его Указа о борьбе с пьянством и алкоголизмом я понял, что он плохо знает свою собственную страну и людей. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

« Li ne estis murdita, feliĉe, sed li kaj Jegor Gajdar estas la damnitaj homoj. Gorbaĉov en malpli alta grado ol Gajdar, sed kun tempopaso ankaŭ de Gajdar falos la damno. La afero konsistas ne en detaloj, sed en la principo. Ĉiuj kiuj deziris pliordigi Rusion, erarante kaj stumblante ĉe tio, sed deziris sincere — ĉiuj ili estis rifuzataj de Rusio. Ĉiuj. »   « [о М. С. Горбачеве]. Он не был убит, слава Богу, но и он, и Егор Гайдар — проклятые людии. Горбачев в меньшей степени, чем Гайдар, но со временем и с Гайдара спадет проклятие. Тут дело не в деталях, а в принципе. Все, кто хотел обустроить Россию, ошибаясь и спотыкаясь при этом, но хотел искренне, — все они Россией отторгались. Все. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

« Tute malsimilas al la rusa caro Gorbaĉov. Absolute! Maldecidema, babilema, al ĉiuj komplezema, malkapabla al kuraĝaj agoj… Ne caro. Kaj lia tempo ankaŭ estis ne cara. Kaj Nikolao la 2-a estis la sama. Ili kun Gorbaĉov estas similaj. Kaj interalie la sorto de Rusio similas al la karakteroj de tiuj ĉi homoj. Ĉe Nikolao, post lia abdiko, la lando disfalis kaj eksplodis milito. Ĉe Gorbaĉov okazis la samo. »   « Совсем не похож на русского царя Горбачев. Абсолютно! Нерешительный, говорливый, и нашим и вашим, неспособный на какие-то отчаянные поступки… Не царь. И время его не царское было. И Николай II такой же был. Они с Горбачевым похожи. И, кстати, судьба России сходна с характерами этих людей. При Николае, после его отречения от престола, страна развалилась и развязалась война. При Горбачеве случилось то же самое. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

« Gorbaĉov estas historia persono. Mi ne scias je kioma grado li persone, surbaze de siaj internaj konvinkoj, ne sub influo de la cirkonstancoj, faris decidojn. Mi opinias ke li faris tion en mizera grado. Li precipe memorigis al mi iun grandan objekton, kiu trafis oceanan ondon […] Sed! Li trovis en si fortojn kaj kuraĝon ne fari grandajn stultaĵojn. Kaj li ne provis haltigi la iron de la historio. Kaj pro tio li sendube estas historia homo. »   « Горбачев — историческая личность. Я не знаю, в какой мере он лично, исходя лишь из своих внутренних убеждений, а не под воздействием обстоятельств, принимал решения. Думаю, что в ничтожной мере он это делал. Он больше мне напоминал некий предмет, крупный предмет, который оказался на океанской волне […] Но! Он нашел в себе силы и мужество больших глупостей не делать. И не пытался остановить ход истории. И потому он, безусловно, исторический человек. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

« Kiel ĉiu historia persono, Gorbaĉov estas tre kontraŭdira. Foje oni povas eĉ diri ke li estas malsimpatia. Li evidente nenion komprenas je ekonomio. Por li tio estas siaspeca enigmo de naturo, kiun ne eblas solvi. Ja tia lin naskis la patro kaj la patrino. Kaj li cetere ne kaŝas tion. »   « Как всякая историческая личность, Горбачев очень противоречив. Иногда даже можно сказать, что одиозен. Он, видимо, совершенно ничего не понимает в экономике. Для него это такая загадка природы, которую не дано разгадать. Уж таким его родили отец и мать. И он, кстати, не скрывает этого. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

« Mi vere kompatas lin. Ĉar se li, posedante grandegan potencon de la Ĝenerala sekretario kaj poste de prezidanto, farus almenaŭ ion similan al tio kion faris Deng Xiaoping en Ĉinio, mi opinias ke la lando ne estus nun en la ruinoj. »   « [о М. С. Горбачеве] Мне его по-настоящему жалко. Потому, если бы он, обладая гигантской властью Генерального секретаря и позже президента, делал хотя бы нечто подобное тому, что делал Дэн Сяопин в Китае, я думаю, страна не была бы сейчас у разбитого корыта. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

	« […] li ĉiam strebis esti agnoskita en la tuta mondo. Kaj li tre multe faris por tia agnosko de si. »   « [о М. С. Горбачеве] […] он всегда стремился быть признанным во всем мире. И очень много делал для такого собственного признания. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

« [pri baloto al la Supera Soveto de Sovetunio en 1989] Tiam ekzistis naiva ideo ke, deklarinte la ŝtatan suverenecon, eblos seniĝi je la maldecidema Gorbaĉov kaj lia politiko, konservinte ĉe tio Sovetunion. Mi opinias ke tio ĉi movis Jelcinon en tiu momento. Efektive kun kun akvo oni elverŝis ankaŭ bebon. Lukto kontraŭ Gorbaĉov finiĝis per la disfalo de Sovetunio. Por Jelcin tio sendube estis persona tragedio. »   « [о выборах в Верховный Совет СССР в 1989 году] Тогда была наивная идея, что, провозгласив государственный суверенитет, можно будет избавиться от нерешительного Горбачева и его политики, сохранив при этом Советский Союз. Думаю, это и двигало Ельциным в тот момент. На самом деле вместе с водой выплеснули и ребенка. Борьба с Горбачевым закончилась развалом СССР. Для Ельцина это, безусловно, была личная трагедия. » — Boris Nemcov, Provincano [1997]

Brent Scowcroft

	« Je Kristnasko de 1991 Gorbaĉov telefonis al prezidanto George H. W. Bush kaj diris: mi telefonas la lastan fojon. La flago estas malhisata super la Kremlo, sovetia flago. Mi forlasas mian postenon. Sovetunio foriras al historio. Kaj mia unua penso estis: Jelcin venkis. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

	« Ni vidis ke Gorbaĉov provis krei siajn similaĵojn — malpli grandajn gorbaĉovojn — en landoj de Orienta Eŭropo kaj ĉiumaniere asistis tiun ĉi procezon. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

« Mi opinias ke Gorbaĉov vidis en glasnost ne vojon al demokratio, sed manieron altigi efikecon de la sovetia sistemo. Ekde Leonid Breĵnev la landon gvidis vico de malsanaj aŭ maljunaj estroj, kaj ĝi dum multaj jaroj spertis stagnadon. Gorbaĉov, mi pensas, vidis sin kiel reformiston, kiu junigas la sistemon, ne ŝanĝas ĝin. Unu el manieroj junigi ĝin estis malfortigi la ŝarĝon de teroro kaj reprezalioj. Problemo konsistis en tio, ke li ne povis devigi la partion sekvi sian volon kaj tiam li minacis aranĝi partiajn balotojn kaj forpeli siajn malamikojn. Ekde tiu momento ekrampis lavango. Per siaj agoj Gorbaĉov ĵetis semojn de detruo — de si mem kaj de Sovetunio. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

« Gorbaĉovon mi traktis sufiĉe skeptike. Li havis bonegan retorikon, sed en la momento de prezidantiĝo de George H. W. Bush ĝi ne estis konfirmita per iuj ajn realaj agoj. Mi estis certa ke la Malvarma milito okazas pri Orienta Eŭropo kaj la sovetia armeo plu restis tie. Fadenoj de la regado restis la samaj. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

	« Se anstataŭ Gorbaĉov Politburoo enpostenigus ekzemple alian Breĵnev sed nur plenfortan, do en tiu ĉi periodo tiuj eventoj ne okazus. Sovetunio plu ekzistus. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

	« Kiam Gorbaĉov post la disfalo de Sovetunio kandidatiĝis por prezidenta posteno, li ricevis ĉirkaŭ 1% de la voĉoj. Li estas unu el la plej malamegataj homoj en Rusio. Tio ion diras pri la transformiĝo okazinta en Rusio. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

« Jelcin humiligis Gorbaĉovon, simple humiligis. Tre multaj eventoj klarigeblas per ilia malamo. Iun tempon ili kunlaboris, sed en 1987 Jelcin ribelis. Li paŝon post paŝo pleniĝis je decidemo liberiĝi de Gorbaĉov. Mi supozas ke Sovetunio disfalis tiom rapide ĝuste pro tio ke tio ebligis al Jelcin forigi Gorbaĉovon. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

« Gorbaĉov estis grave subtaksanta naciisman humorojn en teritorioj de Sovetunio. Li havis ideon rekonstrui Sovetunion je siaspeca konfederacio. Li ellaboris ĝeneralan programon de transiro kaj ĝi estis proponita por voĉdonado en la respublikoj. Kiam Ukrainio voĉdonis kontraŭ, tio estis signo ke la tempo de Gorbaĉov finiĝis. La projekto estis malkonektita de realo, formiĝinta en Sovetunio. » — Brent Scowcroft, Usono kaj la mondo: Konversacioj pri la estonteco de la ekstera politiko de Usono [2008]

Aliaj aŭtoroj

« Dum neoficiala renkontiĝo kun sovetia estraro fine de 1988 Henry Kissinger delikate sugestis eblecon de interkonsento inter la superpotencoj pri neŭtraligo de Orienta Eŭropo, kompreniginte ke pri tio povas interesiĝi administracio de la estonta prezidanto George W. Bush. (Gorbaĉov cetere rifuzis tiun proponon). » — Mark Kramer, Atendante grandan fiaskon // Zbig: La strategio kaj politiko de Zbigniew Brzeziński [2013]

Vidu ankaŭ

• Perestrojko
• Disfalo de Sovetunio