Albert EINSTEIN en Esperanto ankaŭ Alberto EJNŜTEJNO (naskiĝis la 14-an de marto 1879 en Ulm, Germanio - mortis la 18-an de aprilo 1955 en Princeton, Usono) estis germana fizikisto. Li konceptis la teoriojn de speciala kaj ĝenerala relativeco en 1905 kaj 1915.
«Scienco sen religio estas lama, religio sen scienco estas blinda. »
« (germane) Die Naturwissenschaft ohne Religion ist lahm, die Religion ohne Naturwissenschaft ist blind. »
— Prelego nomita "The Goal" (la celo) antaŭ la American Association of Theological Schools je la 19-a de Majo 1939.
« La sanktaj skriboj estas por mi nenio pli ol la esprimo kaj rezulto de homaj malfortoj. La Biblio estas kolekto de honorindaj kvankam primitivaj legendoj, kiuj estas tamen tre infanecaj. Nenia interpreto, kiel subtila ĝi estu, povas (por mi) ŝanĝi tion. »
« (germane) Das Wort Gottes ist für mich nicht mehr, als der Ausdruck und das Produkt menschlicher Schwächen. Die Bibel ist eine Sammlung ehrbarer, aber dennoch primitiver Legenden, welche doch ganz schön kindisch sind. Keine Interpretation, wie feinsinnig sie auch sein mag, kann das (für mich) ändern. »
— el letero al Eric Gutkind, 1954.
« Kia enigmo estas tio, ke neniu komprenas min, sed ĉiuj akceptas min! »
« Why is it that nobody understands me, yet everybody likes me? »
— Citaĵo el intervjuo kun la gazeto "New York Times", Marto 12-a,1944.
«Mi ne havas specialajn talentojn. Mi estas nur pasie scivolema.»
« I have no special talents. I am only passionately curious. »
— Letero al Carl Seelig – 11-a de marto 1952.
« Dio ne ĵetkubludas. »
« (germane) Der Herrgott würfelt nicht. »
— opinio de Einstein pri kvantummekaniko en letero al Max Born
« Imagopovo pli gravas ol scio, ĉar scio limiĝas al tio kion ni scias kaj komprenas, dum imagopovo inkluzivas la tutan mondon, kaj ĉion kion ni iam scios kaj komprenos. »
« Imagination is more important than knowledge. For knowledge is limited to all we now know and understand, while imagination embraces the entire world,and all there ever will be to know and understand. »
« Ni pensas, ke la scienco servas al la homaro plej bone, se ĝi detenas sin de ĉiu influo per iuj dogmoj kaj rezervas al si la rajton pridubi ĉiujn tezojn inklude de la propraj. »
« Wir glauben, dass die Wissenschaft der Menschheit am besten dient, wenn sie sich von aller Beeinflussung durch irgendwelche Dogmen freihält und sich das Recht vorbehält, alle Thesen einschließlich ihrer eigenen anzuzweifeln. »
— El lia deklaro en la 3-a Pugwash-konferenco en Kitzbühel en 1958.
« Ĉiam mi rifuzas rigardi ion kiel veron pro tio, ĉar ekspertoj instruas ĝin, aŭ ankaŭ tial, ĉar ĉiuj ĝin akceptas. Ĉiun ekkonon mi devas mem perlabori. Ĉion mi devas denove pripensi, ekde la bazo, sen antaŭjuĝoj. »
« Immer weigere ich mich, irgendetwas deswegen für wahr zu halten, weil Sachveständige es lehren, oder auch, weil alle es annehmen. Jede Erkenntnis muss ich mir selbst erarbeiten. Alles muss ich neu durchdenken, von Grund auf, ohne Vorurteile. (Aus: Wartenweiler: A. Einstein – Das moderne Weltbild und das Gewissen) »
— el: Wartenweiler: A. Einstein – La moderna mondkoncepto kaj la konscienco
« La kredo pri ekstera mondo sendependa de perceptanta subjekto estas la bazo de ĉiu naturscienco. »
« Der Glaube an ein vom wahrnehmenden Subjekt unabhängige Außenwelt liegt aller Naturwissenschaft zugrunde. (Aus: Mein Weltbild) »
— el: Mia mondkoncepto
« La naturscienco esploras rilatojn, kiuj ekzistas sendepende de la esploristo. Tio validas ankaŭ, se la homo estas mem la objekto. Sed la objekto de sciencaj frazoj povas esti ankaŭ nocioj, kiujn ni mem kreis, kiel en la matematiko. »
« Die Naturwissenschaft forscht nach Beziehungen, die unabhängig vom Forscher bestehen. Das gilt auch, wenn der Mensch selbst das Objekt ist. Objekt wissenschaftlicher Sätze können aber auch Begriffe sein, die wir selbst geschaffen haben, wie in der Mathematik. (Aus: Aus meinen späten Jahren) »
— el: El miaj malfruaj jaroj
« La limigo de sciencaj ekkonoj je malgranda grupo de homoj malfortigas la filozofian spiriton de popolo kaj kondukas al ties mensa malriĉiĝo. »
« Die Beschränkung der wissenschaftlichen Erkenntnisse auf eine kleine Gruppe von Menschen schwächt den philosophischen Geist eines Volkes und führt zu dessen geistiger Verarmung. (Aus: Wagner, Was Einstein wirklich sagte) »
— El: Wagner: Kion Einstein efektive diris
« Dion, kiu rekompencas kaj punas la objektojn de sia kreado, kiu entute havas volon, laŭ la maniero kiel ni travivas ĝin je ni mem, mi ne povas imagi. Ankaŭ individuon, kiu transvivas sian korpan morton, mi ne emas kaj ne povas imagi al mi; malfortaj animoj pro timo aŭ ridinda egoismo nutru tiajn pensojn. »
« Einen Gott, der die Objekte seines Schaffens belohnt und bestraft, der überhaupt einen Willen hat, nach Art desjenigen, den wir an uns selbst erleben, kann ich mir nicht einbilden. Auch ein Individuum, das seinen körperlichen Tod überdauert, mag und kann ich mir nicht denken; mögen schwache Seelen aus Angt oder lächerlichem Egoismus soche Gedanken nähren. (Aus: Wie ich die Welt sehe) »
— El: Kiel mi vidas la mondon
« Subtila Dio estas, sed ne malica. »
« God is subtle but He is not malicous. (Aus: Leben und Werk eines Genies unserer Zeit) »
— El: Vivo kaj verko de geniulo el nia tempo
« Estas jam sukceso, se oni povas devigi la naturon, ke ĝi eligu la langon al oni. »
« Es ist schon ein Erfolg, wenn man die Natur dazu zwingen kann, einem die Zunge herauszustrecken. (Aus: Seelig, C: Helle Zeit – dunkle Zeit. In memoriam Albert Einstein) »
— El: Seelig, C: Hela tempo – morna tempo. In memoriam Albert Einstein
« Tio certe estis ridindaj homoj, kiuj enmondigis la kredon pri individua pluvivado post la morto. »
« Das müssen doch lächerliche Leute gewesen sein, die den Glauben an ein individuelles Fortleben nach dem Tode aufgebracht haben. (Aus Einstein A. Kaj M. Besso Correspondance 1903-1955) »
— El Einstein A. Kaj M. Besso Korespondado 1903-1955
« Dio ne ĵetkubas. »
« Gott würfelt nicht. »
« Iam, pridemandate pri la diferenco inter Dio kaj Satano, Einstein diris, ke ili distingiĝas nur rilate la antaŭsignon. »
« Einmal - nach dem Unterschied zwischen Gott und dem Teufel befragt -antwortete er, dass sie sich nur bezüglich des Vorzeichens unterscheiden. »
« Per nura logika pensado ni ne povas akiri scion pri la spertomondo; ĉiu scio pri la realo eliras de la sperto kaj kondukas tien. »
« Durch bloßes logisches Denken vermögen wir keinerlei Wissen über die Erfahrungswelt zu erlangen; alles Wissen über die Wirklichkeit geht von der Erfahrung aus und mündet in ihr. (Aus: Mein Weltbild) »
— El: Mia mondkoncepto
« Mi mem ne timeme evitis, malferme elparoli miajn konvinkojn ĉe ĉiu okazo, kiu prezentis sin al mi, ĉar mi rigardas tion mia devo. Sed la unuopa voĉo malaperas en la kriado de la amaso - estis ĉiam tiel. »
« Ich selber habe mich nicht gescheut, meine Überzeugung bei jeder sich darbietenden Gelegenheit offen auszusprechen, wie ich es für meine Pflicht halte. Aber die einzelne Stimme vrerschwindet in dem Gebrüll der Menge – es ist immer so gewesen. (Nathan, Norden: Einstein on peace) »
— el: Nathan, Norden: Einstein pace
« Ne de personoj unuavice dependas io, sed de la verkoj en la servo al la komuno. »
« Nicht auf Personen kommt es an, sondern auf Werke im Dienste der Gemeinschaft. (Aus: Nathan, Norden: Einstein on peace) »
— El: Nathan, Norden: Einstein pace
« Nur la vivo en la servo de aliaj estas vivinda vivo. »
« Nur das Leben im Dienste anderer ist ein lebenswertes Leben. (El Seelig: Albert Einstein – Leben und Werk eines Genies unserer Zeit) »
— El Seelig: Albert Einstein – vivo kaj verko de geniulo de nia tempo.
« Kiu perceptas sian propran vivon kaj tiun de la aliaj kiel sensenca, estas ne nur malfeliĉa, sed ankaŭ apenaŭ vivkapabla. »
« Wer sein eigenes Leben und das seiner Mitmenschen als sinnlos empfindet, der ist nicht nur unglücklich, sondern auch kaum lebensfähig. (Aus: A. Einstein: Mein Weltbild) »
— El: A. Einstein: Mia mondkoncepto
« La sociajn klasdiferencojn mi ne trovas rajtigita kaj finfine ili baziĝas je perforto. »
« Die sozialen Klassenunterschiede empfinde ich nicht als gerechtfertigt und letzten Endes als auf Gewalt beruhend.(Aus: A. Einstein: Mein Weltbild) »
— El: A. Einstein: Mia mondkoncepto
« Mi ne bezonas emfazi, kiom mi estimas kaj ŝatas ĉiun strebon al vero kaj scio. Sed mi ne pensas, ke la manko je moralaj kaj etikaj valoroj povas esti kompensata per nuraj intelektaj penoj. »
« Ich brauche nicht zu betonen, wie sehr ich alles Streben nach Wahrheit und Wissen achte und schätze. Aber ich glaube nicht, dass der Mangel an moralischen und ethischen Werten durch rein intelektuelle Bemühungen aufgehoben werden kann. (Aus: Nathan, Norden: Einstein on peace) »
— El: Nathan, Norden: Einstein pace
« Mia politika idealo estas la demokrata. Ĉiu kiel persono estu respektata kaj neniu diigata. »
« Mein politisches Ideal ist das demokratische. Jeder soll als Person respektiert und keiner vergöttert werden. »
— New York Times
« Superstiĉo kaj pastroregado estas gravaj malbonaĵoj. »
« Aberglaube und Priesterherrschaft sind schwere Übel. (Aus: Nathan, Norden: Einstein on peace) »
— El: Nathan, Norden: Einstein pace
« Unu aferon mi lernis en mia longa vivo: ke nia tuta scienco, konsiderata rilate la realon, estas primitiva kaj infaneca – kaj tamen ĝi estas la plej valora, kion ni havas. »
« One thing I have learned in a long life: that all our science, measured against reality, is primitive and childlike – and yet it is the most precious we have. (Hoffmann, Dukas: Albert Einstein – Creator and Rebel) »
— El: Hoffmann, Dukas: Albert Einstein – Kreinto kaj ribelulo
« Estas apenaŭ kredeble, kiom malmulte la homoj lernas eĉ el la plej duraj spertoj. »
« Es ist kaum zu glauben, wie wenig die Menschen selbst aus den härtesten Erfahrungen lernen. »
— A.Einstein: Briefe an Maurice Solovin
« La homoj flatas al mi, tiom longe, kiom mi ne estas maloportuna al ili. Sed se mi provas servi al celoj, kiuj estas maloportunaj al ili, jen ili tuj transiras al insultoj kaj kalumnioj, por defendi siajn interesojn. Kaj la nepartoprenantoj plej ofte klinas sin malkuraĝe. »
« Die Menschen schmeicheln mir, solange ich ihnen nicht unbequem bin. Versuche ich aber Zielen zu dienen, die ihnen unbequem sind, so gehen sie sofort zur Beschimpfung und Verleumdung über, um ihre Interessen zu verteidigen. Und die Unbeteiligten ducken sich meist in Feigheit. (Aus: A. Einstein: Mein Weltbild) »
— El: A. Einstein: Mia mondkoncepto
« Grandaj pensuloj ĉiam trovis akran kontraŭecon fare de la mezkapablaj. Tiuj lastaj ne povas kompreni, se homo ne nepenseme submetiĝas al hereditaj antaŭjuĝoj, sed honeste kaj kuraĝe uzas sian inteligenton kaj plenumas la devon elparoli bone kompreneble la rezultojn de sia pensado. »
« Große Geister haben stets heftige Gegnerschaft in den Mittelmäßigen gefunden. Diese letzteren können es nicht verstehen, wenn ein Mensch sich nicht gedanklos ererbten Vorurteilen unterwirft, sondern ehrlich und mutig seine Intelligenz gebraucht und die Pflicht erfüllt, die Ergebnisse seines Denkens in klarer Form auszusprechen. (Aus: Nathan, Norden: Einstein on peace) »
— El: Nathan, Norden: Einstein pace
«Marŝi envice
Se iu kun plezuro povas marŝi envice kiel membro laŭ muziko, tiukaze mi jam malestimas lin; li ricevis sian grandan cerbon nur pro eraro, ĉar por li
jam tute sufiĉus la spina medolo.»
« Kiu volas diri veron, lasu la elegantecon al sia tajloro. »
« La naciismo estas infanmalsano. Ĝi estas la morbilo de la homaro. La plej malbona el la gregaj institucioj nomiĝas la armeo. Mi hatas ĝin. Se homo povas senti ian plezuron range defili je la sono de muziko, mi malestimas tiun homon... Li ne meritas homan cerbon, ĉar mjelo kontentigas lin. Ni devus laŭeble plej rapide malaperigi tiun kanceron de la civilizacio. Mi vigle malamas la laŭkomandan heroismon, la senkialan perforton kaj la debilan naciismon. La milito estas la plej malestiminda afero. Mi preferus lasi min murdi ol partopreni en tiu hontindaĵo. »
Kelkfoje oni atribuas al Albert Einstein la eldiron. Plej verŝajne temas pri konfuzo kun la librotitolo de Leopold Einstein (1834-1890): La lingvo internacia kiel plej bona solvo de la problemo de internacia monda lingvo (La lingvo internacia als beste Lösung des internationalen Weltspracheproblems. Vorwort, Grammatik und Styl nebst Stammwörter-Verzeichniß nach dem Entwurf des Pseudonymen Dr. Esperanto / zum ersten Male methodisch geordnet und ausgearbeitet von Leopold Einstein. - Nürnberg: Verl. von J. A. Stein's Buch- & Kunsthandlung, 1888. - 78 p.). »
« Se mia teorio de relativeco montriĝos prava, germanoj diros ke mi estas germano kaj francoj ke mi estas mondcivitano. Sed se ĝi montriĝos malprava, francoj diros ke mi estas germano kaj germanoj ke mi estas judo. »
« Wenn ich mit meiner Relativitätstheorie recht behalte, werden die Deutschen sagen, ich sei Deutscher und die Franzosen, ich sei Weltbürger. Erweist sich meine Theorie als falsch, werden die Franzosen sagen, ich sei Deutscher, und die Deutschen, ich sei Jude. »
« Mi ne scias kiajn armilojn la homaro uzos en la Tria Mondmilito, sed en la Kvara oni uzos klabojn. »
« (germane) Ich weiß nicht mit welchen Waffen sich die Menschen im 3. Weltkrieg bekämpfen, aber im 4. werden es Keulen sein. »
« Mi neniam pensas pri la futuro, ĝi alvenas sufiĉe rapide. »
« Neniu problemo povas esti solvita deire de la sama konscinivelo kiu kreis ĝin. »
« (germane) Kein Problem kann durch dasselbe Bewusstsein gelöst werden, das es kreiert hat. »
« Okupemo pri lernado por ĝi mem, kvazaŭ-fanatika amo de justeco, kaj deziro por persona sendependeco — jen la eroj de la juda tradicio kiuj instigas min danki al miaj bonŝancigaj steloj ke mi al ĝi apartenas. »
« [La plej malbona el la gregaj institucioj nomiĝas la armeo. Mi abomenas ĝin.] Se homo povas senti ian plezuron range defili je la sono de muziko, mi malestimas tiun homon... Li ne meritas homan cerbon, ĉar mjelo sufiĉus por li. Ni devus laŭeble plej rapide malaperigi tiun kanceron de la civilizacio. Mi vigle malamas la laŭkomandan heroismon, la senkialan perforton kaj la debilan naciismon. La milito estas la plej malestiminda afero. Mi preferus lasi min murdi ol partopreni en tiu hontindaĵo. »
« Wenn einer mit Vergnügen in Reih und Glied zu einer Musik marschieren kann, dann verachte ich ihn schon; er hat sein großes Hirn nur aus Irrtum bekommen, da für ihn das Rückenmark völlig genügen würde. Diesen Schandfleck der Zivilisation sollte man so schnell wie möglich zum Verschwinden bringen. Heldentum auf Kommando, sinnlose Gewalttat und leidige Vaterländerei, wie glühend hasse ich sie, wie gemein und verächtlich erscheint mir der Krieg; ich möchte mich lieber in Stücke schlagen lassen, als mich an einem so elenden Tun beteiligen! Töten im Krieg ist nach meiner Auffassung um nichts besser als gewöhnlicher Mord. »
— "Kiel mi vidas la mondon". 1934
« Krepovo estas amuziĝanta inteligenteco. »
«Mezurita objektive, tio, kion viro povas eltiri de Vero per pasia strebado estas tute senfina. Sed la strebado liberigas nin de la ligoj de la memo kaj igas nin kamaradoj de tiuj, kiuj estas la plej bonaj kaj la plej grandaj. »
— Albert Einstein
« Ni akceptu, ke la mondo estas mistero. Naturo estas nek nur materia nek tute spirita. La homo, ankaŭ estas pli ol karno kaj sango; alie, neniuj religioj estus eblaj. Malantaŭ ĉiu kaŭzo estas ankoraŭ alia kaŭzo; la fino aŭ la komenco de ĉiuj kaŭzoj ankoraŭ ne troviĝis. »
— Albert Einstein
«Se ni volas plibonigi la mondon, ni ne povas fari tion per sciencaj scioj sed per idealoj. Konfuceo, Budho, Jesuo kaj Gandhi faris pli por la homaro ol scienco. Ni devas komenci per la koro de homo - per lia konscienco - kaj la valoroj de konscienco povas manifestiĝi nur per sindonema servo al la homaro.»
— Albert Einstein
«La mondo estas en pli granda danĝero pro tiuj, kiuj toleras aŭ instigas malbonon, ol pro tiuj, kiuj efektive faras ĝin.»
— Albert Einstein
«La plej nekomprenebla afero pri la mondo estas, ke ĝi estas komprenebla.»
— Albert Einstein
« La serĉado de vero kaj beleco estas agadsfero, en kiu ni rajtas resti infanoj dum nia tuta vivo. »
— Albert Einstein
«Se ni scius, kion ni faras, ĝi ne nomiĝus esplorado, ĉu ne?»
— Albert Einstein
« Se mi estus antaŭvidinta Hiroŝimon kaj Nagasakon, mi disŝirus mian formulon en 1905. »
« Min iel malpli interesas la pezo kaj kunvolvaĵoj de la cerbo de Einstein ol la preskaŭa certeco, ke homoj egale dotitaj vivis kaj mortis en kotonkampoj kaj fifabrikoj. »
« I am, somehow, less interested in the weight and convolutions of Einstein’s brain than in the near certainty that people of equal talent have lived and died in cotton fields and sweatshops. »
Biografio en Vikipedio
Plurmedioj en Komunejo
